سالی که گذشت-قسمت دوم: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

«فرهنگ و صف آرایی فرهنگی در مقابل دشمن آن چیزی است که بنده هم اگر در راه آن کشته شدم، احساس می کنم که در راه خدا کشته شده ام»[1] امثال این جمله و تاکیداتی از این دست را بارها از زبان و بیان شیرین رهبر معظم انقلاب شنیده ایم، اما وقتی چنین موضوع مهمی که حتی رهبر انقلاب بدون مبالغه حاضر است در راه اعتلاء آن جانش را بدهد، توسط متولیانش جدی گرفته نمی شود،‌ نگرانی دو چندان خواهد شد؛ «بنده، نگران مسئله فرهنگ هستم... امیدوارم مسئولان فرهنگی توجه داشته باشند که چه می کنند، با مسائل فرهنگی نمی شود شوخی و بی ملاحظگی کرد»[2] این عملکرد غیر قابل دفاع و به شوخی گرفتن برخی احکام دینی به همراه چشم پوشی(چه به عمد و چه به دلیل کم توجهی) بر روی برخی معضلات فرهنگی و حتی حمایت از برخی حرکت های ضد فرهنگی کار را به جایی رساند که رهبر بصیر انقلاب در اولین سالگرد دولت و در دیدار با دولتیان فرمودند: «اشتباهات فرهنگی به راحتی قابل جبران نیست، باید سیاست های فرهنگی نظام به درستی درک و اعمال شود... هر گونه تغییر مسیر فرهنگ از چارچوب اسلام، موجب برهم خوردن هویت واقعی جامعه می شود»[3] یعنی آنقدر آش فرهنگ دولت یازدهم بی محتوا و شور بود که رهبر فرهنگسازش در دیدار با شاعران فرمود: «با آقای وزیر حرف زیاد داریم، در عرصه فرهنگ اشکال جدی داریم»[4]

در نوشته ی پیش رو قصد داریم به برخی از مهم ترین اقدامات و مواضع مدیران وزارت فرهنگ دولت اعتدال بپردازیم؛ وزارتخانه ای که مسئولش"علی جنتی" 65 ساله است؛ پس بخوانید:

فرهنگ با طعم خاتمی!

زمانی که در آغاز دولت اعتدال، رسانه ها خبر پیشنهاد "علی جنتی" به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس را مخابره می کردند، بسیاری از صاحب نظران با شناختی که از مواضع اصولی و انقلابی "آیت الله احمد جنتی" سراغ داشتند، خوشحال از گزینه ای خوب برای وزارتخانه ای مهم و تأثیرگذار سخن می گفتند؛ و یا حداقل با تمایلی که "حسن روحانی" برای انتخاب وزرای «اصلاحطلب پسند» از خود نشان داده بود، او را(در مقایسه با گزینه های وزارتخانه های فرهنگی دیگری همچون علوم و آموزش و پرورش) انتخابی بهتر ارزیابی می کردند.

این خوشگمانی به جنتی فقط چند روز ادامه داشت؛ دیری نپائید که جنتی در مصاحبه ای مشی فرهنگی خود را مشخص نمود؛ شیوه ای که مدت ها قبل آزموده شده بود و تلخی آن همچنان زیر زبان عاشقان فرهنگ اسلامی و ایرانی، و دلبستگان به انقلاب اسلامی مانده است؛ راهی که خاتمی و مهاجرانی قبلاً پیموده بودند؛ یعنی "فرهنگ با طعم خاتمی"!

انتصاب ها؛ از مجرمان فتنه تا نویسندگان غیر قانونی!

جنتی در راه پخت آش فرهنگی خود با طعم و بوی خاتمی(!)، نیاز به انتصاب نزدیک ترین افراد به تفکرات فرهنگی دوران اصلاحات داشت؛ دورانی که به صراحت می توان گفت استحاله فرهنگی اصلی ترین هدف مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد بود، چه در دوران مهاجرانی(که اکنون به دامان اربابانش در انگلیس گریخته است) و چه در زمان مسجد جامعی.

آغاز حواشی انتخاب مدیران فرهنگی وزارت ارشاد یازدهم، با خبرهای انتصاب یک محکوم فتنه88 به سمت مشاور وزیر آغاز شد؛ البته این خبر خیلی زود تکذیب شد اما نگاهی به عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اعتدال و مواضع وزیر آن بیانگر چیز دیگری است. ، حکم مشاور اقتصادی برای «مرتضی کاظمی» معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوران مهاجرانی و مسجدجامعی که در ماجرای تحصن نمایندگان اصلاح طلب مجلس ششم تهدید به استعفا کرده بود، انتصاب «علی مرادخانی» که از زمان وزارت خاتمی تا دوره دوم اصلاحات مدیر مرکز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود به سمت معاونت هنری وزارت ارشاد، منصوب کردن «محمدرضا حشمتی» به عنوان معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که به دلیل برخی حاشیه ها در خصوص عملکرد وی در فتنه سال 88 مورد انتقاد بود، و آخرین انتصاب حاشیه ساز او هم حکم مسئولیت برای«محمدرضا اسدزاده» به عنوان سردبیر خبرگزاری کتاب(ایبنا) است؛ اسدزاده در کتاب «من این نسل» که در خارج از ایران و با اقدامی غیر قانونی به چاپ رسیده است، جملات تندی نسبت به نهادهای انقلابی و مقامات عالیرتبه نظام مطرح کرده است.

نمونه های دیگری از این مشی انتخاب مدیران فرهنگی هم وجود دارد مانند انتصاب «محمد حسین ملک احمدی» به عنوان دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور(با سابقه ی همین سمت در دوران مسجدجامعی)، که پس از یک سال مسئولیت در خرداد 93 کنار گذاشته شد و «داود دشتبانی» و «کامبیز نوروزی» که به دلیل فعالیت و یا محکومیت آنها در فتنه 88 مورد انتقاد رسانه ها قرار گرفتند، (و پس از تکذیب ها و مقاومت های همیشگی وزارت ارشاد)مجبور به کناره گیری از سمت خود شدند!

بزرگزاده ای که صدای بزرگان را درآورد!

جنتی که به دلیل انتصاب به دبیر محترم شورای نگهبان در ابتدا بسیار مورد توجه و تحسین قرار گرفته بود، با گذشت مدت کوتاهی از آغاز به کار در کسوت وزیر، با گلایه ها و انتقادات بزرگان دینی، فرهنگی و سیاسی کشور رو به رو شد؛ دامنه این انتقادات که همچنان ادامه دارد، از رهبر معظم انقلاب آغاز و تا مراجع عظام تقلید، حوزه ها، دانشجویان، اهالی فرهنگ، نمایندگان مجلس و حتی پدرش نیز گسترده است؛ جنتی که به گفته کوثری(نماینده مجلس) اعلام کرده بود به فتنه اعتقادی ندارد(!)[5]، با عملکرد خود صحت این گزاره و اختلاف اصولی با پدرش را اثبات نمود. البته او به دلیل تفاوت مبنایی افکارش با ابوی بزرگوارش، خیلی هم از مورد عتاب پدر قرار گرفتن ناراحت نیست، و بارها این اختلاف نظر را در مصاحبه های متعددی بیان کرده است![6]

گستره ی این انتقادات هم از فیلم های سینمایی، نظارت بر مطبوعات، انتشار برخی کتاب های مسئله دار، تئاتر های ضد ارزشی، انتصابات وزیر، تا مواضع فرهنگی علی جنتی و... است.

از این دست جملات و انتقادات مراجع کم نیستند، برخی از انتقادات مقام معظم رهبری نیز در ابتدای این نوشته مطرح شد، پس فقط به ذکر دو نمونه از نظرات مراجع تقلید بسنده می کنیم؛ آیت الله مکارم شیرازی در بیاناتی فرمودند: «داد مردم بلند شده؛ همه روز شکایات و گلایه‌های متعدد به دفتر ما می‌رسد که وزارت فرهنگ ارشاد که پسوند اسلامی را هم یدک می‌کشد چرا ارزش‌های انقلاب را یکی بعد از دیگری زیر پا می‌گذارد»[7] آیت الله سبحانی دیگر مرجع تقلید بزرگی بودند که انتقاد شدیدی نسبت به نظرات علی جنتی راجع به موسیقی و خوانندگی زنان دارند؛[8] جنتی در مصاحبه ای گفته بود: « طبق نظر مراجع اگر صدای تک‌خوان‌ها موجب مفسده نباشد ایرادی ندارد و برخی از مراجع در این باره چنین نظری دارند» آیت الله سبحانی نیز در پاسخ به اظهارات نسنجیده وزیر فرهنگ، در دیدار مدیران شهرداری تهران فرمودند: « بنده بسیار گلایه‌مند هستم که فرزند یک روحانی فتوایی درباره تک‌خوانی بانوان می‌دهد؛ یعنی تمام مشکلات ما حل شده و تنها این مشکل باقی مانده است که دختری بیاید و تک خوانی بکند؟ چقدر برای ما زننده است؛ این فتوا به کشورهای همانند امارات و دیگر کشورهای عربی می‌رود و بر می‌گردند می‌گویند که این‌ها دروغ می‌گویند و ادعا می‌کنند که اسلامی هستند؛ ولی نمی‌‌دانند که این حرف یک نفر است حرف نظام نیست... این گله را به گوش این آقا برسانید که آیا تو اهل فتوا هستی؛ ما مجلس، قانون، شورای نگهبان داریم که باید این‌ها صحبت کنند، نه تو؛ جای گله است، ایشان از این کار استغفار کند، یعنی حرفش را پس بگیرد»[9]

این انتقادات تا حدی برای دولت خارج از تحمل بود که رئیس جمهور با تغییر برنامه ی خود، سفر استانی به قم را برای دیدار با مراجع، جلوتر از نوبت برگزار کرد.

رهبر کتابخوان انقلاب، به نمایشگاه کتاب اعتدال نرفتند

یکی از دغدغه های اصلی رهبر عالیقدر انقلاب و از تاکیدات همیشگی ایشان، مطالعه کتاب و افزایش میزان آن در بین آحاد مردم است؛ ایشان که خود «کتابخوانی حرفه ای» هستند، بارها در بیانات شان، کتاب دوستی خود را به رخ کشیده اند؛ از علاقه شدید به خاطرات رزمندگان و دفاع مقدس، تا کتب دینی و اعتقادی، تا کتب سیاسی، اشعار و دیوان خوانی، ادبیات و رمان و حتی کتب نویسنده های خارجی و...

حال اگر این یار صدیق کتاب، از رفتن به بزرگترین و مهمترین نمایشگاه آثار مکتوب کشور چشم پوشی کند، مطمئناً دلیلی خاص خواهد داشت؛ امسال و در زمانی که همه منتظر حضور ایشان در نمایشگاه کتاب بودند، حجت الاسلام محمدی گلپایگانی(مسئول دفتر مقام معظم رهبری) خبر از عدم حضور آیت الله خامنه ای در این دوره از نمایشگاه کتاب داد.[10] اتفاقی که در دوره زمانی وزارت مهاجرانی و مسجد جامعی هم مسبوق به سابقه بود. آیت الله العظمی خامنه ای در سالهای 1378 تا 1383 از پنج دوره نمایشگاه کتاب تهران دیدن نکردند که علت این عدم حضور، اعتراض ایشان به رویکرد فرهنگی دولت سید محمد خاتمی بود[11].

پس می توان نتیجه گرفت تا زمانی که از نویسندگانی چون «اسدزاده»[12] حمایت شده و حتی در وزارت ارشاد سِمَت می گیرند، نمی توان به آخر و عاقبت چنین متولیان کتابی امید داشت.

در یادداشت آتی نیز به دلیل اهمیت مسئله ی فرهنگ به دیگر حوزه های وزارت فرهنگ و ارشاد خواهیم پرداخت؛ ان شاءالله...

[1] رهبر معظم انقلاب 23/9/1378

[2] رهبر انقلاب در دیدار اعضای مجلس خبرگان 92

[3] دیدار رهبر معظم انقلاب با اعضاء هیئت دولت در سال 93

[4] روایت دیدار رهبر معظم انقلاب با شاعران نوشته محمد قزلی منتشر شده در"پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب"

[5] کوثری:وزیر ارشاد گفت فتنه را قبول ندارد!

[6] به عنوان نمونه اینها را ببینید: سخنان علی جنتی در برنامه«شناسنامه»، سخنان آیت الله جنتی در برنامه«شناسنامه»، مصاحبه علی جنتی با

[7] انتقاد آیت الله مکارم شیرازی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

[8] انتقاد شدید آیت الله سبحانی از وزیر فرهنگ

[9] انتقاد مراجع تقلید از وزیر فرهنگ و ارشاد

[10] خبر عدم حضور مقام معظم رهبری در نمایشگاه کتاب

[11] سابقه عدم حضور رهبر معظم انقلاب در نمایشگاه کتاب

[12] نویسنده کتاب غیر قانونی «من این نسل»